Vết thương xoang tĩnh mạch 1

1.  Nhắc lại giải phẫu xoang tĩnh mạch

    Các xoang tĩnh mạch cấu tạo chỉ có thành  nội mô còn các thành phần khác là do xương và màng não cứng tạo nên, các xoang tĩnh mạch đổ vào hai nơi chính  là xoang hang ở nền sọ và hội lưu Herophile ở vòm sọ. Hội lưu xoang tĩnh mạch ở ụ chẩm trong là nơi các xoang vòm sọ đổ vào. Vết thương xoang tĩnh mạch do chấn thương chỉ gây ra các thương tổn ở hệ thống xoang này.

    Xoang tĩnh mạch dọc trên: bắt đầu từ lỗ tịt ở trước mào gà chạy theo đường tiếp giữa của xương sọ ở giữa chỗ bám của hai trẽ của liềm đại não càng đi vào phía sau xoang càng lớn.

    Xoang dọc dưới: chạy dọc bờ dưới của liềm đại não, chạy thẳng góc vào xoang thẳng qua đó đổ vào hội lưu

   Xoang thẳng: chạy dọc chỗ bám của liềm đại não vào liềm đại não, xoang này nhận máu của xoang dọc dưới và tĩnh mạch Galien đổ vào hội lưu

   Xoang chẩm sau: nối tiếp hội lưu với các đám rối tĩnh mạch

   Các xoang từ hội lưu đi ra: là hai xoang bên đi từ hội lưu tới tĩnh mạch cảnh trong, hình sigma

Thông thường tổn thương xoang tĩnh mạch được thắt, cắt xoang tĩnh mạch dọc trên phía trước tĩnh mạch Rolandic mà không gây di chứng hoặc hậu quả đáng kể. Còn sau khi thắt hoặc cắt xoang tĩnh mạch dọc trên sau tĩnh mạch Rolandic thường để lại những hậu quả nghiêm trọng. bởi vì phía trước tĩnh mạch trung tâm (tĩnh mạch Rolandic) hệ tuần hoàn phụ có đủ để dẫn lưu máu từ mô não phía trước tĩnh mạch trung tâm trở về thông qua 2 tĩnh mạch chính là tĩnh mạch não giữa trên và tĩnh mạch Labbé. Ngoài ra còn 1 điểm chú ý nữa đó là, phải đảm bảo lưu lượng máu qua xoang tĩnh mạch mạch dọc trên trở về hội lưu xoang tĩnh mạch ở mức tối đa có thể được.

     Máu lưu thông qua xoang tĩnh mạch ngang có phân bố rất đa dạng về mặt giải phẫu. 4% trong số mẫu nghiên cứu giải phẫu bệnh chỉ có xoang tĩnh mạch ngang ở 1 bên, 24% số mẫu nghiên cứu có hiện tượng máu lưu thông trong xoang tĩnh mạch ngang chỉ theo 1 chiều nhất định và thường ưu thế về phía bên phải. Đặc điểm này có tính quyết định đến thái độ xử trí khi gặp tổn thương cấu trúc giải phẫu này. Thắt bỏ xoang tĩnh mạch ngang bên không ưu thế có thế không gây hậu quả nghiêm trọng nếu như đảm bảo đầu ra của tĩnh mạch Labbé thông suốt – thường đổ vào xoang tĩnh mạch sigma. Khi tổn thương xoang tĩnh mạch ngang bên ưu thế thì bằng mọi giá phải vá được xoang.

2. Dấu hiệu nhận biết trên lâm sàng

    Biểu hiện lâm sàng của VTXTM thay đổi tùy theo vị trí và cơ chế chấn thương, thông thường với biểu hiện vỡ lún xương sọ nằm trên đường đi của xoang tĩnh mạch thì cần phải đặt nghi ngờ một trường hợp VTXTM.
 
Ngoài ra có thể gặp VTXTM do phẫu thuật viên gây ra. Biểu hiện chủ yếu gợi ý:

Vết thương sọ hở hoặc vỡ lún xương sọ nằm trên đường đi của xoang tĩnh mạch. Dị vật như dao, kim loại…cắm trực tiếp và xoang tĩnh mạch

Có dấu hiệu thần kinh khu trú: liệt nửa người một bên ưu thế  chân nhiều hơn, sau đó có thể liệt cả bên đối diện do cục máu đông lan rộng vào các tĩnh mạch não, cũng có thể biểu hiện bằng yếu một chân hoặc cả hai chân. Hay có cơn động kinh kèm theo

Kiểm tra vết thương hoặc trong mổ kiểm tra phát hiện tại chỗ vỡ lún xương có máu đen tĩnh mạch không đông chảy

ThS.Bs Nguyễn Vũ